เนื้อหาข้อมูลพันธุ์ไม้ 'น้ำเกลี้ยง'
- ชื่อวิทยาศาสตร์
- ชื่อสามัญ ภาษาอังกฤษ
- การกระจายพันธุ์
- นิเวศวิทยา ถิ่นอาศัย
- ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
- ออกดอกเดือนไหน
- ประโยชน์และสรรพคุณ
ชื่อวิทยาศาสตร์
พืชชนิดนี้ มีชื่อไทยว่า น้ำเกลี้ยง ชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Gluta laccifera (Pierre) Ding Hou เป็นพืชในสกุล Gluta ซึ่งอยู่ในวงศ์ Anacardiaceae.
นอกจากนี้ยังมีชื่ออื่น ๆ ที่เป็นชื่อพื้นเมืองไทย หรือ ชื่อท้องถิ่น ที่เรียกแตกต่างกันไปตามแต่ละท้องถิ่น เช่น รัก เป็นต้น.
ชื่อพ้อง (Synonyms)
- Melanorrhoea laccifera Pierre (1885)
- Penaea nitida Lour. (1790)
- Melanorrhoea pilosa Lecomte (1908)
- Gluta nitida (Lour.) Merr. 1934)
- Melanorrhoea laccifera var. parvifolia Evrard (1952)
อนุกรมวิธานพืช (Plant Taxonomy)
- อาณาจักร (Kingdom) : Plantae
- ไฟลัม (Phylum) : Streptophyta
- ชั้น (Class) : Equisetopsida
- ชั้นย่อย (Subclass) : Magnoliidae
- อันดับ (Order) : Sapindales
- วงศ์ (Family) : Anacardiaceae
- สกุล (Genus) : Gluta
- ชนิด (Species) : Gluta laccifera
ชื่อสามัญ ภาษาอังกฤษ
น้ำเกลี้ยง มีชื่อสามัญ (Common name) ภาษาอังกฤษ ว่า Laos Lacquer Tree, Cambodian Lacquer Tree เป็นต้น
การกระจายพันธุ์
การแพร่กระจายของต้นน้ำเกลี้ยง เป็นพืชถิ่นเดียวระดับภูมิภาค (Regional endemic) พบเฉพาะในภูมิภาคอินโดจีนแถบตอนกลาง และล่าง ประเทศไทยพบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จังหวัดจันทบุรี และตราด ประเทศลาวพบตอนกลางและ ตอนใต้ เวียดนามตอนใต้ และกัมพูชา
นิเวศวิทยา ถิ่นอาศัย
ถิ่นอาศัยของต้นน้ำเกลี้ยง พบขึ้นในป่าดิบแล้ง ป่าเต็งรัง หรือตามพลาญหิน ที่ความสูงจากระดับน้ำทะเล 50 - 500 เมตร.
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
น้ำเกลี้ยง มีลักษณะวิสัยเป็นไม้ต้น ผลัดใบ สูง 10-30 ม. เปลือกสีน้ำตาลเทา เรียบหรือแตกสะเก็ดบาง รูปหลาย เหลี่ยมและล่อนออก ส่วนที่มีชีวิตมีน้ำยางใสเหนียว เปลี่ยนเป็นสีดำเมื่อถูกอากาศ กิ่งเกลี้ยง
ใบเดี่ยว เรียงเวียน กระจุกที่ปลายกิ่ง รูปไข่กลับ กว้าง 5-11 ซม. ยาว 10-24 ซม. ปลายใบกลม-มน โคนใบรูปลิ่ม หรือมน แผ่นใบหนา ผิวเรียบเกลี้ยงและมันเงา มีเส้นแขนงใบข้างละ 18-24 เส้น ก้านใบยาว 2-4 ซม.
ช่อดอกแบบแยกแขนง ออกปลาย กิ่งหรือใกล้ปลายกิ่ง ยาว 12-18 ซม. กลีบเลี้ยงเป็นปลอกหุ้มดอกตูม สีชมพู กลีบดอก 5 กลีบ สีขาว รูปขอบขนาน ยาว 8 มม. มีขนสั้นด้านนอก
เมื่อติดผลจะเปลี่ยนเป็นสีแดงเข้มและขยายตัวกลายเป็นปีก 5 ปีก รูปขอบขนาน ยาว 2-3.5 ซม. ตรงกลางติดผลทรงกลม กว้าง 2-3 ซม. ผิวเกลี้ยง มีก้านชูผลยาว 1-1.5 ซม.
ออกดอกเดือนไหน
ดอกน้ำเกลี้ยง ออกดอกเดือน ตุลาคม-ธันวาคม ผลแก่เดือนกุมภาพันธ์-เมษายน
ประโยชน์และสรรพคุณ
การใช้ประโยชน์ของน้ำเกลี้ยง น้ำยางมีพิษ (บางคนที่แพ้จะมีอาการคัน มีผื่นลมพิษ) น้ำยางใสเหนียวเมื่อถูกอากาศจะเปลี่ยนเป็น สีดำเข้ม นำมาทำยางรักใช้ในงานศิลปะโบราณ เช่น ลงรักปิดทอง เครื่องเขิน รักกระแหนะ หรือทารักษาเนื้อไม้และวัสดุต่าง ๆ (ยางรักที่ได้จากต้นน้ำเกลี้ยงนิยมใช้ในประเทศลาว กัมพูชา และไทย), เนื้อไม้คล้ายไม้มะฮอกกานี ใช้ทำ เครื่องเรือน